FIDE SATRANÇ KURALLARI
1 Temmuz 2014’de ve Sonrasında Başlayacak Yarışmalar İçin

İçindekiler:
GİRİŞ
ÖNSÖZ
TEMEL OYUN KURALLARI

Madde 1: Satranç oyunun doğası ve amaçları

Madde 2: Satranç tahtasındaki taşların başlangıç konumu
Madde 3: Taşların hareketleri

Madde 4: Taşların hareket ettirilmesi
Madde 5: Oyunun sonuçlanması
YARIŞMA KURALLARI
Madde 6: Satranç saati

Madde 7: Kuraldışı durumlar
Madde 8: Hamlelerin kaydedilmesi
Madde 9: Oyunun berabere olması
Madde 10: Puanlar
Madde 11: Oyuncuların yönetilmesi

Madde 12: Hakemin rolü (Önsöz‟e bakınız)
Ekler:
A. Hızlı satranç
B. Yıldırım
C. Cebrik notasyon
Görme engelli oyunculara ilişkin kurallar

Ertelenmiş oyunlar
F. Satranç960 kuralları
G. Hızlıoyun Bitişleri

Satranç Kuralları‟nda geçen terimler sözlüğü
GİRİŞ

FIDE Satranç Kuralları, tahta üzerindeki satranç oyununu kapsar.

Satranç Kuralları iki bölümden oluşmuştur: 1. Temel Oyun Kuralları ve 2. Yarışma Kuralları.

Ekim 2013‟de, Tallinn-Estonia‟da yapılan 84. FIDE Kongresi‟nde kabul edilmiştir ve 1 Temmuz 2014‟de yürürlüğe girecektir. İngilizce metin asıldır.
ÖNSÖZ

FIDE Satranç Kuralları, oyun sırasında çıkabilecek bütün durumları kapsayamaz, her türlü durumu da bir kurala bağlayamaz. FIDE Satranç Kuralları içinde tam olarak yer almayan bir durumla karşılaşıldığında, ilke olarak burada karşımıza çıkan eşdeğer durumları göz önüne alarak doğru bir yargıya varabilmek gerekir. FIDE Satranç Kuralları, hakemlerin, yeterli, adil ve tam olarak tarafsız olduklarını varsayar. Çok detaylı kurallar hakemin özgür biçimde karar vermelerini kısıtlar ve özel durumlardan kaynaklanan sorunlara çözüm bulmasını önleyebilir. FIDE tüm oyuncu ve federasyonları bu bakış açısını benimsemeye davet eder.
FIDE Derecelendirmesi‟ne dahil olacak bir oyunun FIDE Satranç Kuralları‟na uygun olarak oynanmış olması aranan bir koşuldur.
FIDE Derecelendirmesi harici yarışmaların oyunlarının da FIDE Satranç Kuralları‟na uygun olarak oynanması tavsiye edilir.
Üye federasyonlar, Satranç Kuralları‟na ilişkin konularda karar vermesi için FIDE‟ye başvurabilirler.
OYUNUN TEMEL KURALLARI
Madde 1: Satranç oyununun doğası ve amaçları
1.1 Satranç oyunu, kare şeklindeki bir „satranç tahtası‟ üzerinde, iki rakibin taşları sırayla hareket ettirmesi ile oynanır. Açık renkli taşlarla(Beyaz) oynayan oyuncu ilk hamleyi yapar, koyu renkli taşlarla (Siyah) oynayan oyuncunun sonraki hamleyi yapmasının ardından, oyuncular karşılıklı olarak sırayla hamle yapmaya devam ederler. Rakibi hamlesini yapmış olan taraf „hamlede‟dir.
1.2 Her iki tarafın da amacı, rakip şahı, geçerli bir hamleyle önlenemeyecek biçimde „tehdit altında‟ tutmaktır. Bunu başaran taraf rakibini(rakibinin şahını) „mat‟ yapmış demektir ve oyunu kazanır. Oyuncunun, şahını tehdit altında bırakmasına, tehdit altına sokacak hamle yapmasına ve rakibinin şahını „alma‟sına izin verilmez. Şahı mat olan taraf oyunu kaybeder.
1.3 Hiç bir oyuncunun mat yapma olanağının kalmadığı bir konumda, oyun beraberedir
(Madde 5.2 b‟ye bakınız).
Madde 2: Satranç tahtasındaki taşların başlangıç konumları
2.1 Satranç tahtası, çizgili 64 (8x8) eşit kareden oluşur ve kareleri sırayla açık(beyaz kareler) ve koyu (siyah kareler) renktedir.
Satranç tahtası, iki rakip arasına beyaz renkli köşe karesi sağ tarafta olacak şekilde yerleştirilir.
2.2 Oyunun başlangıcında Beyaz 16 açık renkli taşa („beyaz‟ taşlar), Siyah 16 koyu renkli taşa sahiptir („siyah‟ taşlar).
Bu taşlar aşağıda gösterilmiştir:
Bir beyaz şah; genellikle Ş simgesiyle gösterilir.
Bir beyaz vezir; genellikle V simgesiyle gösterilir.
İki beyaz kale; genellikle K simgesiyle gösterilir.
İki beyaz fil; genellikle F simgesiyle gösterilir.
İki beyaz at; genellikle A simgesiyle gösterilir.
Sekiz beyaz piyon; genellikle simgesiyle gösterilir.
Bir siyah şah; genellikle Ş simgesiyle gösterilir. Bir siyah vezir; genellikle V simgesiyle gösterilir. İki siyah kale; genellikle K simgesiyle gösterilir. İki siyah fil; genellikle F simgesiyle gösterilir. İki siyah at; genellikle A simgesiyle gösterilir. Sekiz siyah piyon; genellikle simgesiyle gösterilir. Staunton Taşları
p V Ş F A K
2.3 Satranç tahtası üzerindeki taşların başlangıç konumları aşağıdaki gibidir:
2.4 Sekiz dik karenin oluşturduğu sütunlara „dikey‟ler, sekiz ufki karenin oluşturduğu satırlara „yatay‟lar, tahtanın bir kenarından bitişik diğer bir kenarına uzanan, aynı renkli karelerden oluşan düzgün hatta ise „çapraz‟ denir.
Madde 3: Taşların hareketleri
3.1 Hiç bir taş aynı renkte başka bir taşın bulunduğu bir kareye gidemez. Eğer bir taş rakip bir taşın olduğu kareye giderse, aynı hamlenin bir parçası olarak rakip taşı almış olur ve alınan taş satranç tahtası dışına çıkarılır. Bir taş, 3.2‟den 3.8‟e kadar olan Maddeler yoluyla, bir taşı alabiliyorsa, bu, o karede bulunan rakip taşı tehdit altında tuttuğu anlamına gelir.
Bir taş, kendi şahını tehdit altına sokacağı ya da tehdit altında bırakacağı için bulunduğu kareden ayrılamıyor olsa bile, gidebileceği bir kareyi(kareleri) tehdit altında tuttuğu kabul edilir.
3.2 Fil, bulunduğu karenin çaprazları üzerindeki herhangi bir kareye gidebilir.
3.3 Kale, bulunduğu karenin dikey ve yatayları üzerindeki herhangi bir kareye gidebilir.
3.4 Vezir, bulunduğu karenin dikey, yatay ve çaprazları üzerindeki herhangi bir kareye gidebilir.
3.5 Fil, k bul
3.6 At, a en y
3.7 a.
b.
c.
ale veya vezir açıklanan bu hareketleri yaparken, hamle yolları üzerinde
unan bir taşın üzerinden atlayamazlar.
ynı yatay, dikey ya da çapraz üzerinde olmamak koşulu ile bulunduğu kareye
akın karelerden birine gidebilir.
Piyon bulunduğu dikeyde hemen önündeki kareye (bu karenin boş olması koşuluyla) doğru ilerleyebilir, ya da
ilk hareketinde piyon, 3.7.a‟da belirtildiği gibi bir kare ilerleyebilir veya
istenirse bulunduğu dikeyde önündeki her iki karenin de boş olması koşulu ile iki kare ilerleyebilir, ya da piyon, bitişik dikeyde, bir ön çaprazı üzerinde bulunan rakip taşı alarak bu kareye gidebilir.
d. Bir piyon, kendi bulunduğu kareye bitişik dikeylerden birinde ve kendisiyle aynı yatayda bulunan bir rakip piyonu, bu rakip piyonun bulunduğu yere, hemen, başlangıç konumundan bir hamlede iki kare ilerleyerek gelmiş olması koşuluyla, alabilir. Bu alış biçimi, sadece sözü edilen piyon sürüşünü izleyen hamle için geçerlidir ve „geçerken alma‟ (en passant) olarak adlandırılır.
e. Hamlede olan bir oyuncu, piyonlarından birini kendi başlangıç konumundan en uzak yataya oynarsa; bu piyonu, aynı hamlenin bir parçası olarak, oynamaya niyetlendiği varış karesinde, aynı renkte, yeni bir vezir, kale, fil ya da at ile, değiştirmelidir. Bu varış karesi „terfi‟ karesi olarak adlandırılır. Oyuncunun tercihi daha önce tahta dışına çıkarılmış olan taşlarla sınırlı değildir. Piyonun bu şekilde başka bir taşla değiştirilmesine terfi denir ve yeni taş tahtaya konar konmaz etkin hale geçer.
3.8 Şahı hareket ettirmenin iki farklı yolu vardır:
a. bitişik bir kareye giderek
b. „rok‟ yaparak. Bir şah hamlesi olarak kabul edilen ve aynı renkteki şah ile kalenin oyuncunun ilk yatayı boyunca gerçekleştirdikleri bir hamledir ve şöyle yapılır: şah, başlangıç karesinden, yine başlangıç karesinde bulunan kaleye doğru iki kare ilerler, ardından kale, şahın en son geçmiş olduğu kareye konur.
Beyaz küçük roktan önce Beyaz küçük roktan sonra
Siyah büyük roktan önce Siyah büyük roktan sonra

Beyaz büyük roktan önce Beyaz büyük roktan sonra
Siyah küçük roktan önce Siyah küçük roktan sonra
Rok yapma hakkı (aşağıdaki hallerde) kaybedilmiştir:
şah daha önce oynamışsa, ya da
rok yapılacak kale daha önce oynamışsa.
Rok yapmak geçici olarak (aşağıdaki hallerde) engellenmiştir:
[a] şahın bulunduğu, rok yaparken geçeceği veya rok yaptığında gideceği kareler rakip taşlarca işgal edilmiş ya da tehdit ediliyor ise, ya da [b] şah ve kale arasında roku etkileyecek herhangi bir taş varsa.
3.9 Şahın, bir ya da daha fazla rakip taşın tehdidi altında olması, kendisine „şah çekil- diği‟ anlamına gelir ve bu; şah çeken rakip taşların, kendi şahlarını tehdit altında bırakacakları (ya da sokacakları) için bulundukları karelerden ayrılamadıkları hal- lerde dahi geçerlidir. Hiç bir taş kendi şahını tehdit altına sokacak veya tehdit altında bırakacak bir hareketi gerçekleştiremez.
3.10 a.
3.10 a. 3.1‟den 3.9‟a kadar sıralanan Maddelerin ilgili tüm koşullarını karşılayan bir
hamle, „geçerli‟(legal)dir.
b. b. 3.1‟den 3.9‟a kadar sıralanan Maddelerin ilgili koşullarını karşılayamayan
bir hamle, „geçersiz‟(illegal)dir.
c. c. Geçerli (legal) bir hamleler dizisiyle ulaşılamayan bir konum, geçersiz
(illegal)dir.
Madde 4: Taşların hareket ettirilmesi
4.1 Her (bir) hamle yalnızca tek el ile yapılmalıdır.
4.2 Önceden niyetini belli etmek koşulu ile (örneğin, „düzeltiyorum‟ - „j‟adoube‟ ya da „I adjust‟ - diyerek) yalnızca hamlede olan bir oyuncu, karelerindeki bir ya da daha fazla taşı düzeltebilir.
4.3 Madde 4.2.‟de açıklanan durum dışında, hamledeki oyuncu oynama ya da alma niyetiyle, satranç tahtasındaki:
bir veya birden fazla kendi taşına dokunmuşsa, oynayabileceği ilk dokunduğu taşı oynamalı,
bir veya birden fazla rakip taşa dokunmuşsa, alabileceği ilk dokunduğu rakip taşı almalıdır,
hem kendi, hem de rakip taşa dokunmuşsa, kendi taşıyla rakip taşı almalı, eğer bu geçersiz bir hamle ise, oynanabilecek ya da alınabilecek ilk dokunduğu taşı oynamalı ya da almalıdır. Hangisine önce dokunduğu belli değilse oyuncunun öncelikle(rakibin taşından önce) kendi taşına dokunduğu kabul edilir.
4.4 Eğer hamlede olan bir oyuncu:
şahına ve kalelerinden birine dokunursa, bu kalenin olduğu tarafa rok yapmalıdır(bunun geçerli bir hamle olması koşuluyla)
bilerek kalelerinden birine ve sonra şahına dokunursa, bu hamlede bu yöne rok yapmasına izin verilmez ve madde 4.3.a uygulanır
rok yapmak amacıyla, şahına ve kalelerinden birine dokunursa, ama bu kaleyle yapılacak rok geçersiz(bir hamle) ise, oyuncu, şahıyla geçerli bir hamle yapmak (buna öteki kaleyle rok yapmak da dahildir) zorundadır. Eğer şahın geçerli bir hamlesi yoksa oyuncu, geçerli herhangi bir hamleyi yapmak- ta serbesttir.
piyonunu terfi ettiriyor ise, taş seçimi, taşın terfi karesine dokunması ile kesinlik kazanır.
Dokunulan taşların hiçbiri, Madde 4.3 ya da Madde 4.4 kapsamınca, oynanamıyor ya da alınamıyor ise oyuncu, geçerli herhangi bir hamleyi yapmakta serbesttir.
Terfi eylemi farklı şekillerde gerçekleştirilebilir:
piyonun terfi(varış) karesine yerleştirilmesi zorunlu değildir,
piyonun çıkarılıp yeni taşın terfi(varış) karesine konulması, herhangi bir sırayla gerçekleşebilir.
Terfi(varış) karesinde rakip bir taş varsa, alınmalıdır.
4.7 Bir taş, kurallara uygun bir hamle ya da hamlenin parçası olarak bir kareye bırakıl- dığında, o hamlede başka bir kareye oynatılamaz. Şu hallerde, hamlenin yapılmış olduğu kabul edilir:
taş alınırken, alınan taş satranç tahtasından ayrıldığında ve oyuncu, rakip taşı almış olan kendi taşını, yeni karesine yerleştirip elinden bıraktığında (hamle yapılmıştır).
rok yapılırken, oyuncu kaleyi şahın en son geçmiş olduğu kareye bıraktığında (hamle yapılmıştır). Oyuncu şahı elinden bıraktığı anda, hamle henüz yapıl- mamıştır ama bu yönde geçerli bir rok yapma olanağı varsa oyuncunun başka bir hamle yapma hakkı kalmamıştır. Bu kaleyle rok yapmak geçersiz (bir hamle) ise, oyuncu, şahıyla geçerli başka bir hamle yapmak (buna öteki kaleyle rok yapmak da dahildir) zorundadır. Eğer şahın geçerli bir hamlesi yoksa oyuncu, geçerli herhangi bir hamleyi yapabilir.
piyon terfi ederken, oyuncu yeni taşı (terfi karesinde) elinden bıraktığında ve piyon tahtadan ayrıldığında(hamle yapılmıştır).
Oyuncu oynamak ya da almak niyetiyle bir taşa dokunduğunda, rakibinin Maddeler
4.1-4.7 kapsamına giren ihlallerine itiraz etme hakkını yitirir.
Bir oyuncu taşları hareket ettirebilecek durumda değilse, bu işlem için, hakemce kabul edilebilecek bir yardımcı, oyuncu tarafından sağlanabilir.
Madde 5: Oyunun sonuçlanması
5.1 a. Oyun, rakibini, mat yapan oyuncu tarafından kazanılır. Mat konumunu yaratan hamlenin, Madde 3 ve Maddeler 4.2-4.7 ye uygun bir hamle olması durumunda, oyun derhal sona erer.
b. Oyun, rakibi terk ettiğini bildiren oyuncu tarafından kazanılır. Oyun derhal sona erer.
5.2 a. Şahı tehdit altında olmayan hamledeki bir oyuncunun, yapabileceği geçerli
bir hamle yoksa, oyun berabere olur. Bu durumda oyun ‘pat‟ olarak bitmiş olur. Pat konumunu yaratan hamlenin Madde 3 ve Maddeler 4.2-4.7 ye uygun bir hamle olması durumunda, oyun derhal sona erer.
b. Hiçbir oyuncunun geçerli herhangi bir hamleler dizisiyle rakip şahı mat edemeyeceği bir konum oluştuğunda, oyun berabere sonuçlanır. Oyun, „ölü konum‟ ile bitmiş olur. Bu konumu yaratan hamlenin Madde 3 ve Maddeler 4.2-4.7 ye uygun bir hamle olması durumunda, oyun derhal sona erer.
İki taraf oyun sırasında aralarında anlaşırlarsa oyun berabere biter. Oyun derhal sona erer.
Özdeş bir konumun, satranç tahtası üzerinde, en az üç kez oluşması ya da oluşmak üzere olması halinde, oyun berabere olarak sonuçlandırılabilir (Madde 9.2.‟ye bakınız).
Her iki oyuncu, asgari son 50 hamleyi, hiçbir taşı almadan ve hiçbir piyonu sürmeden yapmışlar ise oyun berabere olarak sonuçlandırılabilir (Madde 9.3‟e bakınız).
YARIŞMA KURALLARI
Madde 6: Satranç saati
6.1 „Satranç Saati‟, aynı anda sadece biri çalışabilecek şekilde birbirine bir mekanizma ile bağlanmış iki göstergeli bir saattir.
Satranç Kuralları içinde „Saat‟ bu iki göstergeden biri anlamına gelir. Her zaman göstergesi bir „bayrağa‟ sahiptir.
„Bayrak düşmesi‟ ise oyuncuya tanınan zamanın bitmesi anlamına gelir.
6.2 a. Oyun sırasında satranç tahtası üzerinde hamlesini yapan her (bir) oyuncu, kendi saatini durduracak ve rakibinin saatini çalıştıracaktır (yani, saatine basacaktır). Bu hamleyi “tamamlar”.
Bir hamle şu durumlarda da tamamlanmıştır:
hamle oyunu sonlandırıyorsa (Maddeler 5.1.a, 5.2.a, 5.2.b, 5.2.c ve
9.6), ya da
önceki hamlesi tamamlanmadığı halde, oyuncu sonraki hamlesini yapmışsa.
Bir oyuncunun hamlesini yaptıktan sonra saatini durdurmasına, -rakibi kendi sonraki hamlesini yapmış olsa bile- izin verilmelidir. Oyuncunun tahta üzerinde hamle yapmasıyla, saate basması arasında geçen süre oyuncuya verilen sürenin bir parçası sayılır.
Oyuncu, saate hamlesini yaptığı elle basmalıdır. Saat tuşunun üzerinde parmak bekletmek, ya da eli saatin üzerinde askıda tutmak, yasaktır.
Oyuncular satranç saatine ölçülü davranmalıdırlar. Saate kuvvetli basmak, ele almak, hamle yapmadan önce basmak ya da devirmek yasaktır. Saati uygun kullanmayan oyuncular Madde 12.9‟a göre cezalandırılırlar.
Yalnızca saati çalışmakta olan oyuncunun taşları düzeltmesine izin verilir.
Eğer bir oyuncu saati kullanabilecek durumda değilse, bu işlem için hakem tarafından kabul edilebilecek bir yardımcı oyuncu tarafından sağlanabilir. Saati hakem tarafından adil biçimde ayarlanacaktır. Bu saat ayarlaması engelli bir oyuncunun saati üzerinden uygulanmayacaktır.

6.3 a. Satranç saati kullanılırken, her bir oyuncu, kendisine verilen zaman periyodunda -ve/veya hamle başına verilen ek süre içinde- belirli asgari sayıda hamleyi -ya da tüm hamleleri- tamamlamak durumundadır. Tüm bu faktörler önceden belirlenmelidir.
b. Oyuncunun bir zaman diliminden arttırmış olduğu süre, sonraki dilimdeki zamanına (yeri gelince) eklenir.
Ertelemeli tempoda, her bir oyuncuya „esas düşünme süresi‟nin yanı sıra her bir hamle için „sabit bir ek süre‟ verilir. Esas düşünme süresi, ancak ek düşünme süresi bittiğinde geri saymaya başlar. Ek süre bitmeden saate basması halinde oyuncunun esas düşünme süresi değişmez, ek sürenin ne kadarının kullanıldığı önemli değildir.
6.4 Bayraklardan biri düşer düşmez Madde 6.3.a‟ daki koşullar gözden geçirilmelidir.
6.5 Oyun başlamadan önce, hakem, saatin nereye konacağına karar verir.
6.6 Oyunun başlangıcı için belirtilen saatte, Beyaz‟ların saati çalıştırılır.
6.7 a. Yarışma kuralları yoluyla, önceden, bir hükmen yenik sayılma süresi belirlenir. Satranç tahtasına, hükmen yenik sayılma süresi‟nden sonra gelen bir oyuncu, hakem aksi yönde karar vermedikçe oyunu kaybeder.
b. Eğer yarışma kuralları, sıfırdan farklı bir hükmen yenik sayılma süresi öngör- müş ve oyuncuların hiçbiri başlangıçta hazır bulunmuyorlarsa, Beyaz (ile oy- nayan oyuncu) gelmiş olduğu zamana kadar geçen süreyi, -yarışma kuralları ile aksi öngörülmüyor ya da hakem bu yönde bir karar vermiyorsa- kaybeder.
6.8 Hakemin görmesi, ya da, oyunculardan birinin, bu olguya yönelik geçerli savı üzerine bayrak düşmüş olarak kabul edilir.
6.9 Madde 5.1.a, 5.1.b, 5.2.a, 5.2.b, 5.2.c‟ nin kapsamındaki durumlar dışında, bir oyuncu, kendisine verilen zaman içinde öngörülen sayıda hamleyi tamamlamazsa, oyunu kaybeder. Bununla birlikte, rakip oyuncunun, bu oyuncuyu, geçerli herhangi bir olası hamleler dizisi ile mat edemeyeceği bir konuma ulaşılmışsa oyun berabere olur.
6.10 a. Görünür bir kusur olmadıkça satranç saatinin göstergelerindeki değerler esas alınır. Kusurlu olduğu açığa çıkan bir satranç saati, hakem tarafından yedeği ile değiştirilir ve yine hakem tarafından, en doğru değerlendirmeyle göstergelerindeki zamanlar ayarlanır.
b. Oyun sırasında saatlerden biri ya da her ikisinin de kurulumunun doğru olmadığı anlaşılırsa oyuncu ya da hakem derhal satranç saatini durduracaktır. Hakem doğru kurulumu sağlayacak, zamanları ve gerekiyorsa hamle sayacını da ayarlayacaktır. Hakem, saat kurulumunda en doğru değerlendirmesini kullanacaktır.
6.11 Her iki bayrak da düşmüş ve hangisinin daha önce düştüğünü saptamak olanaklı değilse:
a. bu durum, oyunun son periyodu dışındaki herhangi bir zaman bölümünde olursa, oyun devam eder.
b. bu durum, kalan tüm hamlelerin tamamlanması gereken zaman bölümünde olursa, oyun berabere olur.

6.12 a. Oyunun kesintiye uğratılması gerekmiş ise, hakem satranç saatini
durduracaktır.
b. Bir oyuncu yalnızca hakemin yardımına ihtiyaç duyduğunda satranç saatini
durdurabilir; örneğin, piyon terfisinin söz konusu olduğu bir durumda,
gereken taş mevcut olmayabilir.
c. Oyunun ne zaman tekrar başlayacağına hakem karar verir.
d. Oyunculardan biri, hakemin yardımını istemek için satranç saatini durdur-
muş ise, hakem, bunun gerekçesinin haklılığını irdeleyecektir. Eğer
oyuncunun satranç saatini durdurmak için haklı bir gerekçesi yoksa, oyuncu, Madde 12.9‟a göre cezalandırılacaktır.
6.13 Yarışma salonunda, satranç tahtasındaki güncel konumu, hamleleri, ve kaç hamlenin yapılıp/tamamlandığını, saatler ile hamle sayılarını gösteren ekran, monitör ve gösterim panolarının kullanımına izin verilir. Ancak, oyuncular yalnızca bunlardaki bilgilere dayanarak herhangi bir sav ileri süremezler.
Madde 7: Kuraldışı durumlar
7.1 Bir kuraldışılık oluşursa, taşların önceki konumlarına dönülmeli, hakem en doğru değerlendirmesini kullanarak satranç saatinin gösterdiği zamanları belirlemelidir. Buna saatteki zamanları değiştirmeme hakkı da dahildir. İlaveten hakem, gerekiyor ise saatin hamle sayacını da ayarlayacaktır.
7.2 a. Bir oyun sırasında, taşların başlangıç konumu yanlış dizilmiş olarak oyuna başlandığı fark edilirse, oyun iptal edilecek ve yeni bir oyun oynatılacaktır.
b. Bir oyun sırasında, satranç tahtasının Madde 2.1‟e göre ters yerleştirildiği fark edilirse, o andaki konum doğru yerleştirilmiş bir tahtaya aktarılacak ve oyun devam ettirilecektir.
7.3 Oyuncular ters renklerde oyuna başlamışlarsa, hakemin aksi yönde bir kararı olmadıkça, oyun devam eder.
7.4 Eğer bir oyuncu, bir ya da birden fazla taşı devirir, yerlerini bozarsa bunları kendi zamanı içinde doğru yerlerine koyacaktır. Gerekiyorsa, oyuncu ya da rakibi, satranç saatini durduracak ve hakemden yardım isteyecektir. Hakem, taşları bozan oyuncu- ya ceza verebilir.
7.5 a. Oyun sırasında geçersiz bir hamlenin tamamlanmış olduğu belirlenirse,
konum, kuraldışılığın hemen öncesine getirilir. Kuraldışılığın hemen öncesi
belirlenemiyorsa, oyun, belirlenebilen son kuraldışı öncesi konumdan devam
eder. Madde 4.3 ve 4.7‟e göre, geçersiz hamle yerine başka bir hamle
yapılır. Ardından oyun bu düzeltilmiş konumdan devam eder.
Bir oyuncu, piyonunu en uzak yataya sürer, saatine basar, fakat piyonu yeni
bir taş ile değiştirmezse, hamle geçersizdir. Piyon kendisiyle aynı renkte bir
vezir ile değiştirilir.
6.12 a. Oyunun kesintiye uğratılması gerekmiş ise, hakem satranç saatini
durduracaktır.
b. Bir oyuncu yalnızca hakemin yardımına ihtiyaç duyduğunda satranç saatini
durdurabilir; örneğin, piyon terfisinin söz konusu olduğu bir durumda,
gereken taş mevcut olmayabilir.
c. Oyunun ne zaman tekrar başlayacağına hakem karar verir.
d. Oyunculardan biri, hakemin yardımını istemek için satranç saatini durdur-
muş ise, hakem, bunun gerekçesinin haklılığını irdeleyecektir. Eğer
oyuncunun satranç saatini durdurmak için haklı bir gerekçesi yoksa, oyuncu, Madde 12.9‟a göre cezalandırılacaktır.
7.5 a. Oyun sırasında geçersiz bir hamlenin tamamlanmış olduğu belirlenirse,
konum, kuraldışılığın hemen öncesine getirilir. Kuraldışılığın hemen öncesi
belirlenemiyorsa, oyun, belirlenebilen son kuraldışı öncesi konumdan devam
eder. Madde 4.3 ve 4.7‟e göre, geçersiz hamle yerine başka bir hamle
yapılır. Ardından oyun bu düzeltilmiş konumdan devam eder.
Bir oyuncu, piyonunu en uzak yataya sürer, saatine basar, fakat piyonu yeni
bir taş ile değiştirmezse, hamle geçersizdir. Piyon kendisiyle aynı renkte bir
vezir ile değiştirilir.
b. Madde 7.5.a'ya göre gerekli uygulama yapıldıktan sonra, oyuncu tarafından
tamamlanan ilk geçersiz hamle için, hakem, rakip oyuncuya iki dakika ek süre verecektir; aynı oyuncunun ikinci kez geçersiz bir hamleyi tamamlaması halinde, oyun bu oyuncu için hakem tarafından kayıp ilan edilecektir. Bununla birlikte, rakip oyuncunun, bu oyuncuyu geçerli herhangi bir olası hamleler dizisi ile mat edemeyeceği bir konuma ulaşılmışsa oyun berabere olur.
7.6 Eğer oyun sırasında herhangi bir taşın doğru karesinden kaydığı belirlenirse, konum kuraldışı durumun hemen öncesine getirilecektir. Kuraldışı durumun hemen öncesi belirlenemiyorsa, oyun, belirlenebilen son kuraldışı öncesi konumdan de- vam edecektir. Ardından, oyun bu düzeltilmiş konumdan devam eder.
Madde 8: Hamlelerin kaydedilmesi
8.1 a. Oyun boyunca her oyuncu kendi hamlelerini ve rakibinin hamlelerini, cebir-
sel notasyonla (bkz. Ek-C) hamle hamle ve olanaklı olduğunca açık ve oku- naklı olarak yarışmaya ait „notasyon kağıdı‟na yazacaklardır. Oyuncunun, Madde 9.2, ya da 9.3‟e göre berabere savında bulunduğu haller-ya da Ek E.1 a.‟ya göre ertelenen oyunlar-dışında, hamlelerin önceden yazılması yasaktır.

b. Notasyon kağıdı, yalnızca, hamleleri yazmak, saatlerdeki zamanlar, berabere teklifleri, bir sava ilişkin konular ve diğer amaca uygun verileri kaydetmek için kullanılacaktır.
c. Oyuncu dilerse, rakibinin hamlesine kaydetmeden önce yanıt verebilir. Yenisini yapmadan önce, öncekini kaydetmek zorundadır.
d. Her iki oyuncu da berabere teklifini notasyon kağıdına (=) simgesiyle kaydetmelidir.
e. Bir oyuncu hamleleri yazabilecek durumda değilse, bu işlem için hakemce kabul edilebilecek bir yardımcı oyuncu tarafından sağlanabilir. Saati hakem tarafından adil biçimde ayarlanacaktır. Bu saat ayarlaması engelli oyuncunun saati üzerinden uygulanmayacaktır.
8.2 Notasyon kağıdı, oyun boyunca hakem tarafından görülebilir durumda bulunacaktır.
8.3 Notasyon kağıtları yarışmayı düzenleyenin malıdır.
8.4 Bir oyuncunun oyunun herhangi bir periyodunda beş dakikadan az zamanı kalmış ve hamle başına 30 saniye ya da üzeri ek zamana sahip değilse bu periyodun geri kalanı için Madde 8.1‟in gereklerini yerine getirmek zorunda değildir.
8.5 a. Madde 8.4 uyarınca oyunculardan hiçbiri hamlelerini kaydetmiyorlarsa;
hakem ya da bir yardımcı, orada bulunup hamleleri kaydetmeye çalışmalıdır.
Böyle bir durumda, bayraklardan biri düşer düşmez hakem, satranç saatini durduracaktır. Ardından oyuncular, hakemin ya da rakiplerinin kağıdını kullanarak notasyon kağıtlarını güncellemelidirler.
b. 8.4‟ e uyarınca hamleleri kaydetmesi gerekmeyen sadece bir taraf ise; bayrak düşer düşmez hamle yapmadan önce notasyon kağıdını güncelleme- lidir. Sıra kendinde olmak koşulu ile rakibinin kağıdını kullanabilir, ama ham- le yapmadan önce rakibinin kağıdını geri vermelidir.
c. Eksiksiz bir notasyon kağıdı mevcut değilse, ikinci bir tahta üzerinde oyun- cular, hakem veya bir yardımcı eşliğinde oyunu yeniden oluşturmalıdırlar. Bu işleme başlanmadan hakem ya da yardımcısı, öncelikle mevcut konumu, saatlerdeki süreleri ve eğer biliniyorsa kaç hamle yapılmış olduğunu kayıt
edecektir.
syon kağıtları tamamlanamıyor ve böylelikle oyuncunun süresini aştığı gösteri-
yorsa, bir sonraki hamle, bir sonraki zaman kontrolünün ilk hamlesi (daha çok le yapıldığını ya da tamamlandığını gösteren bir kanıt olmadıkça) sayılır.
n sonuçlandığında, oyuncular sonucun gösterildiği her iki notasyon kağıdını da layacaklardır. İmzalanmış sonuçlar yanlış yazılmış olsa bile, hakem başka bir
r vermedikçe geçerli sayılacaklardır.
Oyunun berabere olması
Oyuncuların, bir oyunun tümü boyunca, ya da belli sayıda hamleyi gerçek- leştirmeden, anlaşma yoluyla (hakemin rızası olmaksızın) berabere yapama- yacaklarını, yarışma kuralları aracılığıyla hükme bağlamak mümkündür. Bununla birlikte, yarışmanın yönergesi oyuncuların anlaşarak berabere yap- masına izin veriyorsa aşağıdakiler uygulanır:
(1) Hamlesini tahta üzerinde yapmış bir oyuncu, dilerse, saatine basma- dan önce berabere teklif edebilir. Oyun sırasında olmak koşuluyla, teklifin yapıldığı zaman, teklifin geçerliliğini etkilemez, fakat Madde 11.5 de göz önüne alınmalıdır. Berabere teklifine ek olarak herhangi bir koşul öne sürülemez. Her iki durumda da beraberlik teklifi geri çekilemez ve rakip kabul edene, sözlü olarak reddedene, oynamak veya almak niyetiyle bir taşa dokunana kadar geçerlidir, ya da oyun başka bir yolla sonuçlandırılır.
(2) Berabere teklifi her iki oyuncu tarafından da notasyon kağıdına (=) simgesiyle not edilir.
(3) Madde 9.2 ya da 9.3 göre ileri sürülen berabere savları aynı zaman- da bir berabere teklifi olarak kabul edilirler.
9.2 Hamlede olan oyuncunun geçerli savı üzerine, aynı konum en az üç kez (peş peşe olması gerekmez):
oluşmak üzere ise, değiştirilemeyecek bu hamlesini önce notasyon kağıdına
yazmış ve hakeme bu hamleyi yapmak niyetinde olduğunu bildirmiş, ya da
(o anda) oluşmuş ise ve hamlede olan oyuncu berabere savında bulunuyorsa oyun berabere olur.
Konumlar yalnızca, hepsinde aynı oyuncu hamledeyse, aynı cins ve renkteki taşlar aynı karelerde duruyorsa ve her iki oyuncunun da taşlarının olanaklı olan tüm hamleleri aynen varsa, aynı sayılır. Şu tür konumlar aynı değildir:
serinin başlangıcında bir piyon geçerken alınabiliyorsa.
rok hakkı olan bir şah ya da kale, hareket ettikleri için bu haklarını kaybetmişlerse. Yalnızca hareket gerçekleştikten sonra, bir şah ya da kale, rok haklarını kaybetmiş sayılır.
9.3 Hamlede olan oyuncu, şayet:
notasyon kağıdına yazdığı ve hakeme yapmaya niyetlendiği bildirdiği değiştirilemeyecek bu hamlesi ile her iki oyuncunun yapmış olduğu son elli hamle içinde, hiçbir taşın alınmamış ve hiçbir piyonun hareket etmemiş olduğunu, ya da
her iki oyuncunun tamamlamış olduğu son 50 hamle içinde, hiçbir taşın alınmamış ve hiçbir piyonun hareket etmemiş olduğunu, geçerli bir sav olarak öne sürüyorsa oyun berabere olur.
Bir oyuncu, Madde 4.3‟de belirtilen biçimde bir taşa dokunursa, o hamlede Madde 9.2 ya da 9.3‟e göre berabere savında bulunma hakkını yitirir.
Bir oyuncu, Madde 9.2 ya da 9.3‟e göre berabere savında bulunuyorsa, kendisi veya hakem satranç saatini durduracaktır (bkz. Madde 6.12a ya da 6.12b). Savını geri çekmesine izin verilmez.
Sav doğru ise, oyun derhal berabere biter.
Sav yanlışsa, hakem rakibin süresine iki dakika ekler. Ardından oyun devam edecektir. Sav, niyetlenilen hamle üzerine kurulu ise, bu hamle Maddeler 3 ve 4.‟e uygun olarak yapılmalıdır.
9.6 Aşağıdaki hallerden biri ya da her ikisi birden meydana gelirse oyun beraberedir:
9.2b‟deki gibi aynı konum, her iki oyuncunun, karşılıklı ve ardışık hamleleri ile en az beş kez oluşmuş ise.
her iki oyuncu ardışık 75 hamlelik herhangi bir seriyi, hiçbir taşı almadan ve hiçbir piyonu hareket ettirmeden tamamlamışlar ise. Son hamle ile mat yapılmış ise, mat geçerlidir.
9.7 Olası herhangi bir geçerli hamleler dizisiyle mat yapılamayacak bir konuma ulaşıl- dığında, oyun berabere olur. Bu konuma yolaçan hamlenin, Madde 3 ve Maddeler 4.2-4.7‟e uygun olması halinde, oyun derhal sona erer.
Madde 10: Puanlar
10.1 Yarışma kuralları ile aksi belirlenmedikçe, oyunu kazanan (hükmen kazanç da dahil) oyuncu bir (1) puan alır, kaybeden oyuncu (hükmen kayıp da dahil) puan alamaz
(0) ve oyunu berabere olan oyuncu yarım (1/2) puan alır.
Madde 11: Oyuncuların yönetilmesi
11.1 Oyuncular satranç oyunun itibarını zedeleyecek davranışlarda bulunamazlar.
11.2 „Oyun sahası‟; „oyun salonu‟, tuvaletler, dinlenme odaları, oyuncuların temiz hava almak için çıktıkları yerler, sigara içme yerleri ve hakemin belirlediği diğer bölgeler olarak tanımlanır. Oyun salonu, bir yarışmanın oyunlarının oynandığı yer olarak tanımlanır.
Yalnızca hakemin izni ile:
a. bir oyuncu, oyun sahasını terkedebilir.
b. hamlede olan bir oyuncu, oyun salonundan ayrılabilir.
c. oyuncu ya da hakem olmayan bir kişi, oyun salonuna (oyunların oynandığı
alan) giriş hakkı edinebilir.
11.3 a. Oyun süresince oyuncuların not tutmaları, bilgi veya öneri kaynaklarına başvurmaları, ya da (herhangi bir)oyunu başka bir tahta üzerinde incele- meleri yasaktır.
b. Bir oyun sırasında, bir oyuncunun oyun sahasında cep telefonu, elektronik haberleşme aracı veya satranç hamleleri önerebilecek her hangi bir cihaz bulundurması yasaktır. Bununla birlikte, Yarışma kurulları bu türden
cihazların tümüyle kapalı olduğu sürece oyuncunun çantasında bulundurmasına izin verilebilir. Bir oyuncunun hakemin izni olmaksızın bu cihazları içinde bulundurduğu bir çanta taşıması yasaktır. Bu türden bir cihazı oyun sahasında üzerinde bulundurduğu belirgin/aşikar ise söz
konusu oyuncu oyunu kaybedecektir. Rakibi kazanacaktır.
Yarışma kuralları daha hafif başka kurallar belirleyebilir. Hakem oyuncudan özel bir yerde elbiselerinin, çantasının veya diğer kişisel eşyalarının kontrol edilmesini talep edebilir. Hakem ya da hakem tarafından yetkilendirilmiş bir kişi oyuncuyu kontrol edecek ve oyuncu ile aynı cinsiyette olacaktır. Eğer bir
oyuncu bu yaptırımlar için işbirliği yapmayı reddederse, hakem Madde 12.9 uyarınca gerekli önlemleri alacaktır.
c. Sigara içmek, ancak oyun sahasının hakem tarafından belirlenen bölümünde olanaklıdır.
11.4 Oyununu bitirmiş oyuncular seyirci sayılırlar.
11.5 Hangi yolla olursa olsun rakibin dikkatini dağıtmak ya da rahatsız etmek yasaktır. Buna mantıksız sav ve berabere tekliflerinde bulunmak ya da oyun sahasına gürültüye yol açacak şeyler getirmek de dahildir.
11.6 11.1-11.5 Maddelerinin herhangi bir kısmının ihlali Madde 12.9‟a göre cezalandırılacaktır.
11.7 Satranç Kuralları‟na uymayı inatla reddeden oyuncu, oyun kaybı ile cezalandırılır. Rakibinin puanı hakem tarafından belirlenir.
11.8 Her iki oyuncu da Madde 11.7‟ye göre suçlu bulunursa oyun her ikisi içinde kayıp ilan edilir.
11.9 Oyuncu hakemden Satranç Kuralları‟nın belirli bir noktasının açıklanmasını isteme hakkına sahiptir.
11.10 Yarışma Kuralları ile aksi öngörülmüyorsa, bir oyuncu, notasyon kağıdını imzalamış olsa bile, hakemin vermiş olduğu bir karara itiraz edebilir (bakınız Madde 8.7).
Madde 12: Hakemin rolü (bakınız Önsöz)
12.1 Hakem, Satranç Kuralları‟na sıkıca uyulmasını sağlayacaktır.
12.2 Hakem aşağıdakilerin gerçekleşmesini sağlar:
oyunların adil şekilde oynanmasını sağlar.
yarışma ile en iyi şekilde ilgilenir.
iyi bir oyun ortamını ve bunun sürekliliğini sağlar.
oyuncuların rahatsız edilmemelerini sağlar.
yarışma sürecinin ilerleyişini yönetir.
engelli ve tıbbi bakıma ihtiyacı olan oyuncular için gereken tedbirleri alır.
Hakem, özellikle oyuncular zaman sıkışıklığı içindeyken, oyunları gözleyecek, verdiği kararları uygulayacak ve uygun davranmayan oyunculara ceza verecektir.
Hakem oyunları gözlemek için yardımcılar atayabilir; örneğin, bir kaç oyuncu zaman sıkışmasında iken.
Dış kaynaklı bir rahatsız edilme olduğunda, hakem bir ya da her iki tarafa birden ek süre verebilir.
12.6 Hakem, Satranç Kuralları‟nda belirtilen durumlar dışında oyuna müdahale etmemelidir. Oyunculardan en az birinin bayrağının düşmeden, Madde 8.5'in
uygulanması dışında, tamamlanan hamle sayısını bildirmemelidir. Hakem oyuncuya
rakibinin hamlesini tamamladığını veya saate basmadığını bildirmekten kaçınmalıdır.
12.7 Eğer, birisi, bir kural dışılığa tanık olursa yalnızca hakemi bundan haberdar edebilir.
Başka masalardaki oyuncular, oyun(lar) hakkında konuşmamalı ve müdahil
olmamalıdır. Seyircilerin oyuna karışmasına izin verilmez. Hakem, kabahatli
davrananları oyun sahasından uzaklaştırabilir.
12.8 Hakem tarafından izin verilmedikçe, hakemce tayin edilmiş oyun sahası ve ona bitişik alanlarda hiç kimse cep telefonu ya da herhangi bir iletişim aracı kullanamaz.
12.9 Hakemin verebileceği ceza seçenekleri şunlardır:
a. uyarı
b. rakip oyuncunun kalan süresini arttırmak
c. kabahatli oyuncunun kalan süresini azaltmak
d. rakibin o oyundan alacağı puanı tam puana kadar arttırmak
e. kabahatli oyuncunun oyundan aldığı puanı azaltmak
f. oyunu kabahatli taraf için kayıp ilan etmek (rakibinin puanını da hakem belirleyecektir)
g. önceden duyurulmuş bir para cezasını uygulamak
h. yarışmadan çıkarmak.
EKLER
Ek A. Hızlı satranç
A.1 „Hızlı Satranç‟, oyunun tüm hamlelerinin tamamlanması için oyuncu başına sabit süre ile, 60 dakikadan az, ama 10 dakikadan çok zaman düşen; ya da, tahsis edilen sabit süreye, ilave sürenin 60 katı eklendiğinde, her bir oyuncu için 60 dakikadan az, ama 10 dakikadan çok, zaman verildiği bir oyundur.
A.2 Oyuncuların hamlelerini kaydetmeleri gerekli değildir.
A.3 Aşağıdaki hallerde Yarışma Kuralları uygulanır:
a. bir hakem en fazla üç oyunu yönetiyorsa ve
b. her oyun hakem ya da yardımcısı tarafından, ve eğer mümkünse, elektronik olarak da kaydediliyorsa.
A.4 Aksi halde aşağıdakiler uygulanır:
a. Başlangıç pozisyonundan itibaren her iki oyuncu da onuncu hamleyi tamamladıktan sonra,
(1) saat kurulumunda bir değişiklik yapılamaz, yarışma takvimini olumsuz etkileyen haller bunun istisnasıdır.
(2) taşların yanlış dizilişine ya da tahtanın yanlış konumlandırılmasına ilişkin bir savda bulunulamaz. Şahın yanlış yerleştirildiği hallerde, roka izin verilmez. Kalenin yanlış yerleştirildiği hallerde, o kaleyle rok yapılamaz.
b. Geçersiz bir hamle, oyuncunun saatine basması ile tamamlanır. Bunu gözlemleyen hakem, eğer rakip oyuncu kendi sonraki hamlesini yapmamışsa, oyunu bu oyuncu(geçersiz hamleyi tamamlayan) için kayıp ilan edecektir. Hakem müdahil olmamışsa, rakip oyuncu, kendi sonraki hamlesini yapmamış olması koşuluyla, kazanç savında bulunma hakkını elde eder. Bununla birlikte, rakip oyuncunun, bu oyuncuyu geçerli herhangi bir olası hamleler dizisi ile mat edemeyeceği bir konum oluşmuşsa oyun berabere olur. Eğer rakip bir savda bulunmamış ve hakem müdahil olmamışsa, geçersiz hamle kalacak ve oyun devam edecektir. Rakip kendi sonraki hamlesini yapmışsa, geçersiz bir hamle, her iki oyuncunun da -hakemin müdahalesi olmadan- aralarında anlaştıkları haller dışında, düzeltilemez.
c. Zamandan kazanç savını ileri sürebilmek için, savı ileri süren taraf satranç saatini durdurmalı ve hakemi haberdar etmelidir. Bu savın kabul edilmesi için satranç saati durdurulduktan sonra sav sahibinin kendi saatinde zamanı kalmış olmalıdır. Bununla birlikte, rakip oyuncunun, bu oyuncuyu geçerli herhangi bir olası hamleler dizisi ile mat edemeyeceği bir konum oluşmuşsa oyun berabere olur.
d. Hakem, her iki şahın da tehdit altında olduğunu ya da başlangıç pozisyonun- dan en uzak yatayda bir piyon olduğunu görürse, sonraki hamle tamamlanın- caya kadar bekleyecektir. Ardından, geçersiz konum hala tahta üzerinde ise, oyunu berabere ilan edecektir.
A.5 Yarışma yönergesinde, o yarışma boyunca Madde A.3 ya da A.4‟den hangisinin uygulanacağı belirtilmiş olacaktır.
Ek B. Yıldırım
B.1 „Yıldırım‟, oyunun tüm hamlerinin tamamlaması için oyuncu başına sabit süre ile, 10
dakika ve altında zaman düşen; ya da, tahsis edilen sabit süreye, ilave sürenin 60
katı eklendiğinde, her bir oyuncu için 10 dakika ya da altında zaman verildiği, bir oyundur.
B.2 Yarışma Kuralları‟nın 7. ve 9. Maddelerinde sözü edilen iki dakikalık cezalar bir dakika olarak uygulanır.
B.3 Aşağıdaki hallerde Yarışma Kuralları uygulanır:
a. bir oyunu bir hakem yönetiyorsa ve
b. her bir oyun hakem ya da yardımcısı tarafından, ve eğer mümkünse, elektronik olarak da kaydediliyorsa.
B.4 Aksi halde, Ek A.4‟deki Hızlı Satranç Kuralları uygulanır.
B.5 Yarışma yönergesinde, o yarışma boyunca Madde B.3 ya da B.4‟den hangisinin uygulanacağı belirtilmiş olacaktır.
Ek C. Cebrik notasyon
FIDE kendi turnuva ve karşılaşmalarında yalnızca Cebirsel Sistemi geçerli kabul eder ve satranca ilişkin tüm yayınlarda bu notasyon sisteminin kullanılmasını tavsiye eder. Cebirsel sistem dışındaki sistemlerle tutulan notasyon kağıtları geçerli değildirler ve kanıt oluşturmazlar. Hakem, cebirsel sistemden başka bir notasyon sistemi kullanan oyuncuları, bu gerekliliği yerine getirmeleri için uyarmalıdır.
Cebrik Sistemin tanımı
C.1 Burada, „taş‟ sözcüğü, piyondan farklı bir figürü anlatır.
C.2 Her taş, bir kısaltma ile gösterilir; ingilizcedeki adının ilk büyük harfi ile. Örnek:
K=king(şah), Q=queen(vezir), R=rook(kale), B=bishop(fil), N=knight(at). (King- Knight karışıklığını önlemek için atın kısaltması N kabul edilir.)
C.3 Taşların adının kısaltması olarak, her oyuncu kendi ülkesinde yaygın olan adın ilk harfini kullanmakta serbesttir. Örnek: F = fou (Fransızca fil), L = loper (Hollanda dilinde fil). Basılı yayınlarda, taş isimleri yerine figürler kullanılması önerilir.
C.4 Piyonlar ilk harfleriyle gösterilmez, ama kendilerini gösteren bir harf olmaması ile
ayırt edilirler. Örnekler: hamleler e5, d4, a5 olarak yazılır-pe5, Pd4, pa5 değil.
C.5 Sekiz dikey (Beyazın solundan sağına doğru ve Siyahın sağından soluna doğru)
sırasıyla a, b, c, d, e, f, g, h, küçük harfleriyle gösterilir.
C.6 Sekiz yatay (Beyaz için aşağıdan yukarıya, Siyah için yukarıdan aşağıya) sırasıyla 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 rakamlarıyla numaralanır. Dolayısıyla, başlangıç konumunda beyaz taşlar ve piyonlar birinci ve ikinci yataylara; siyah taşlar ve piyonlar sekizinci ve yedinci yataylara dizilir.
C.7 Önceki kuralların sonucu olarak, 64 karenin her biri, bir harf ve rakamla değişmez olarak adreslenir.
C.8 Her bir hamle (a) ilgili taşın isminin kısaltması ve (b) varış karesinin adresi ile gösterilir. (a) ile (b) arasında herhangi bir şekilde ayırma olmaz. Örnekler: Fe5, Af3,
Kd1. Piyonlarda, sadece varış karesi belirtilir. Örnekler: e5, d4, a5
C.9 Taş alındığında, (a) ilgili taşın isminin kısaltması ile (b) varış karesi arasına çarpı işareti(x) konulabilir. Örnekler: Fxe5, Axf3, Kxd1, ayrıca C10‟a da bakınız. Bir piyon, bir taşı aldığında, kalktığı dikey gösterilmelidir, sonra çarpı işareti, ve sonra varış karesi. Örnekler: dxe5, gxf3, axb5. ‟geçerken alma' durumunda, varış karesi olarak piyonun alışın ardından yerleştiği kare gösterilir ve sonuna 'e.p.' eklenebilir. Örnek: exd6 e.p.
C.10 Birbirinin aynı iki taş, aynı kareye gidebiliyorsa, giden taş aşağıdaki şekilde gösterilir:
1. Her iki taş da aynı yataydaysa: (a) taşın isminin kısaltması, (b) kalktığı
dikey, (c) varış karesi ile gösterilir.
2. Her iki taş da aynı dikeydeyse: (a) taşın isminin kısaltması, (b) kalktığı yatay, (c) varış karesi ile gösterilir.
Taşlar farklı yatay ve dikeyde iseler, (1) yol tercih edilir.
Örnekler:
İki at g1 ve e1 karelerinde bulunuyor ve birisi f3 karesine gidiyor: hangisi gidiyorsa, Agf3 veya Aef3 şeklinde gösterilir.
İki at g5 ve g1 karelerinde bulunuyor ve birisi f3 karesine gidiyor: hangisi gidiyorsa, A5f3 veya A1f3 şeklinde gösterilir.
İki at h2 ve d4 karelerinde bulunuyor ve birisi f3 karesine gidiyor: hangisi gidiyorsa, Ahf3 veya Adf3 şeklinde gösterilir.
Eğer f3 karesinde taş alımı söz konusuysa, önceki örneklerdeki yazım hala geçerlidir, ancak bir çarpı işareti eklenebilir: (1) Agxf3 veya Aexf3, (2) A5xf3 veya A1xf3, (3) Ahxf3 veya Adxf3
C.11 Piyonun terfi etmesi halinde, önce piyonun hamlesi yazılır, bunun hemen yanına yeni taşın ilk harfi eklenir. Örnek: d8V, exf8A, b1F, g1K. C.12 Berabere teklifi (=) ile gösterilecektir.
C.13 Kısaltmalar
0-0 = h1 veya h8 karesindeki kaleyle yapılan rok (küçük rok)
0-0-0 = a1 veya a8 karesindeki kaleyle yapılan rok (büyük rok) X = taş alımı
+ = şah tehdidi
++ veya # = mat
e.p. = geçerken alma „en passant‟
Son dört kısaltmanın kullanımı isteğe bağlıdır.
Örnek Oyun:
1. e4 e5 2. Af3 Af6 3. d4 exd4 4. e5 Ae4 5. Vxd4 d5 6. exd6 e.p. Axd6 7. Fg5 Ac6
8. Ve3+ Fe7 9. Abd2 0-0 10. 0-0-0 Ke8 11. Şb1(=)
Ya da: 1. e4 e5 2. Af3 Af6 3. d4 ed4 4. e5 Ae4 5. Vd4 d5 6. ed6 Ad6 7. Fg5 Ac6 8.
Ve3 Fe7 9. Abd2 0-0 10. 0-0-0 Ke8 11. Şb1(=)
Ek D. Görme engelli oyuncular için kurallar
D.1 Turnuva düzenleyicileri, hakeme danıştıktan sonra aşağıdaki kuralları yerel
şartlara göre uyarlamaya yetkilidirler. Normal gören ve görme engelli oyuncular
(hukuken kör) arasında yapılan karşılaşmalarda, oyunculardan biri, iki ayrı satranç
tahtası kullanılması isteminde bulunabilir. Gören oyuncu için normal satranç
tahtası, görme engelli oyuncu için ise özel yapılmış tahta. Bu özel satranç tahtası,
aşağıdaki koşullara uygun olmalıdır:
en az 20x20 cm,
siyah kareleri hafif yükseltilmiş,
bütün kareleri taşları yerleştirmek için özel yuvalı (delikli). Taşlar için istenenler şunlardır:
tümü tahtadaki yuvaya geçebilecek şekilde pimli,
tümü Staunton tipinde ve siyah taşları özel işaretli olmalıdır.
D.2 Oyun aşağıdaki kurallara göre yönetilir:
1. Hamleler açık ve net olarak duyurulur, rakip tekrar eder ve hamleler onun
tahtasında yapılır. Piyon terfisinde, oyuncu hangi taşı seçtiğini bildirmelidir.
Hamlelerin mümkün olduğu kadar açık söylenmesi için harf kullanılan
cebirsel sistem yerine, yatay ve dikeyler için aşağıda yer alan isimlendirme
önerilir. Dikey sıralar için Almanca harfler kullanılmaktadır:
A – Anna,
B – Bella,
C – Cesar
D – David
E – Eva
F – Felix
G – Gustav
H – Hektor
Hakem aksi yönde karar vermedikçe Beyazdan Siyaha yatay sıralar için
Almanca numaralar kullanılır:
1 – eins
2 – zwei
3 – drei
4 – vier
5 – fuenf
6 – sechs
7 – sieben
8 – acht
Büyük Rok “Lange Rochade” şeklinde (Almanca), Küçük Rok “Kurze Rochade” şeklinde (Almanca) ilan edilir.
Taşlar şu şekilde adlandırılır: Koenig (Şah), Dame (Vezir), Turm (Kale), Laeufer (Fil), Springer (At), Bauer (Piyon)
2. Görme engelli oyuncunun tahtasında eğer taş yuvasından çıkarıldı ise o taşa „dokunulmuş‟ sayılır.
3. Şu hallerde hamle „yapılmış‟ olarak değerlendirilir:
taş alırken, alınan taş hamlede olan oyuncunun tahtasından dışarı çıkarıldı ise
taş başka bir yuvaya yerleştirildi ise
hamle ilan edildi ise, hamle yapılmış sayılır. Ancak bundan sonra rakibin saati çalıştırılır.
4. Madde 2 ve 3 söz konusu olduğunda, gören oyuncu için normal kurallar geçerlidir.
5. Görme engelliler için özel yapılmış olan saat kullanılmasına izin verilmelidir. Bu saat şu özellikleri taşıyacaktır:
saat kadranının yelkovanları kuvvetlendirilmiş (takviyeli) olup, 5 dakika aralıklarda bir ve 15 dakika aralıklarda iki hissedilir kabartılı nokta ile işaretlenmiş olmalı, ve
kolayca hissedilebilecek bir bayrak düzeni. Bayrak, oyuncunun yelkovanı her saatin son beş dakikasında rahatça hissedilebileceği bir şekilde yerleştirilmiş olacaktır.
bir seçenek de, hamle sayısını görme engelli oyuncuya sesli olarak duyuran bir düzenek olmasıdır.
6. Görme engelli oyuncu, hamleleri Braille Sistemi ile veya normal yazı ile yazmalı veya teyp kayıt cihazına kaydetmelidir.
7. Hamle ilanında dil sürçmesinden kaynaklanan hata, hemen ve rakibin saati çalıştırılmadan önce düzeltilmelidir.
8. Eğer oyun sırasında her iki tahta üzerinde birbirinden farklı iki ayrı konum ortaya çıkarsa, hakemin yardımıyl ve her iki oyuncunun yazdıklarına başvurarak durum düzeltilmelidir. Eğer her iki hamle kağıdı da aynı ise, doğru yazmış fakat yanlış hamle oynamış olan oyuncu, konumunu hamle kağıdına göre düzeltmelidir. Eğer her iki hamle kağıdı da farklı çıkarsa, tüm hamleler baştan takip edilerek her iki hamle kağıdının aynı olduğu son hamleye kadar gelinecek ve hakem saatleri buna göre ayarlayacaktır.
e. bayrak düştüğünde savda bulunmak ve normal gören oyuncu herhangi bir taşa dokundu ise bu konuda hakemi bilgilendirmek
f. oyunun ertelenmesi halinde gerekli işlemleri yapmak.
10. Eğer görme engelli oyuncunun yardımcısı yoksa, o zaman normal gören oyuncu 9.a ve 9.b'de belirtilen görevleri yerine getirecek bir yardımcı için başvuruda bulunabilir.
Ek E. Ertelenmiş oyunlar
E.1. a. Bir oyun o oturum önceden belirlenen sürede bitmemişse, hakem, hamlede olan oyuncudan „gizli hamle‟ yapmasını isteyecektir. Oyuncu hamlesini açıkça anlaşılır şekilde notasyon kağıdına yazacak, kendisinin ve rakibinin kağıtlarını zarfa koyacak, zarfı kapatacak ve bundan sonra rakibininkini çalıştırmadan satranç saatini durduracaktır. Satranç saatini durdurana dek oyuncunun gizli hamleyi değiştirme hakkı vardır. Hakemin gizli hamle yapılmasını söyleme- sinden sonra, oyuncu hamlesini tahta üzerinde yaparsa bu hamleyi kağıdına gizli hamle olarak yazmalıdır.
b. Hamlede olan oyuncu, oyunu, oturum henüz sona ermemişken ertelerse (ajurne ederse), bu, oturumun bitim zamanında yapılmış kabul edilir ve kalan zamanı buna göre kaydedilir.
E.2. Zarfın üzerinde aşağıdakiler yazılacaktır:
oyuncuların adları,
gizli hamle öncesi son konum,
her iki oyuncunun da kullandığı süreler,
gizli hamleyi yapan oyuncunun adı,
gizli hamlenin kaçıncı hamle olduğu,
eğer ajurneden önce yapılmışsa, beraberlik teklifi,
oyunun devam edeceği gün, saat ve yer.

Hakem zarfın üzerindeki bilgilerin doğruluğunu kontrol edecektir ve zarfın korunmasından sorumludur.
Eğer ajurne yapıldıktan sonra bir oyuncu beraberlik teklif ederse, bu teklif Madde
9. 1‟e göre rakip oyuncu kabul veya reddedene dek geçerlidir.
E.5. Oyun devam edeceği zaman, gizli hamle öncesi son konum tahtaya dizilecek ve ajurne edildiği andaki sürelere göre saatler ayarlanacaktır.
E.6. Oyunun devamından önce beraberlikte anlaşılmışsa veya bir taraf hakeme terk ettiğini bildirirse oyun sonuçlanmış olur.
E.7. Zarf, ancak gizli hamleye cevap verecek oyuncu mevcutsa açılacaktır.
E.8. Madde 5, 6.9 ve 9. 6 ve 9.7, haricinde eğer gizli hamle: a. belirsizse, ya da
b. kaydedildiği şekliyle, ilgili konumu elde etmek mümkün olmuyorsa, ya da c. geçersizse, gizli hamleyi yapan oyuncu, oyunu kaybeder.
E.9. Oyunun devamı için anlaşılmış saatte:
gizli hamleye cevap verecek oyuncu mevcutsa zarf açılır, gizli hamle tahta üzerinde yapılır ve saati çalıştırılır.
gizli hamleye cevap verecek oyuncu yoksa, yine onun saati çalıştırılır. Bu oyuncu geldiğinde masaya oturmadan saati durdurup hakemi çağırabilir, zarf o zaman açılır, gizli hamle tahta üzerinde yapılır ve tekrar saat çalıştırılır.
gizli hamleyi yapan oyuncu yoksa, rakip oyuncu cevap hamlesini tahta üzerinde yapmadan notasyon kağıdına gizli olarak yazıp yeni bir zarfa koyma hakkına sahiptir, normal şekilde kendi saatini durdurup gelmeyen rakibinin saatini çalıştıracak ve rakip oyuncu geldiğinde açılmak üzere zarfı güvenceye alacak olan hakeme teslim edecektir.
Satranç tahtasına, hükmen yenik sayılma süresi‟nden sonra gelen bir oyuncu oyuncu, hakem aksi yönde karar vermedikçe oyunu kaybeder. Bununla birlikte zarftaki gizli hamle oyunu sona erdiriyorsa, oluşan sonuç geçerlidir.
Eğer yarışma kuralları, sıfırdan farklı bir hükmen yenik sayılma süresi öngörmüş ve oyuncuların hiçbiri başlangıçta hazır bulunmuyorlarsa, Beyaz(ile oynayan oyuncu) gelmiş olduğu zamana kadar geçen süreyi, -yarışma kuralları ile aksi öngörülmüyor ya da hakem bu yönde bir karar vermiyorsa- kaybeder.
a. Eğer gizli hamlenin bulunduğu zarf kayıpsa, oyun ajurne konumundan devam edecek, saatler ajurne zamanına göre ayarlanacaktır. Oyuncuların kullanmış oldukları süreler belli değilse, saatler hakem tarafından
ayarlanacaktır. Gizli hamleyi yapmış olan oyuncu, yapmış olduğunu bildirdiği hamleyi tahta üzerinde yapacaktır
b. Eğer ajurne konumunu dizmek mümkün değilse, oyun iptal edilir ve yenisi oynanır.

E.13. Oyunun devamında, oyunculardan birisi ilk hamlesini yapmadan önce saatlerdeki sürelerin yanlış ayarlanmış olduğuna işaret ederse, hata düzeltilmelidir. Hakem aksi yönde karar vermedikçe, sonradan düzeltme yapılmaz ve oyun devam ettirilir.
E.14. Her devam oturumunun süresi hakemin saatiyle kontrol edilecektir. Ajurnelerin başlangıç saati önceden ilan edilecektir.
Ek F. Satranç960 Kuralları
F.1 Satranç960, başlangıç pozisyonunun kimi kurallar aracılığı ile rastlantısal olarak
dizildiği bir oyundur. Bunun ardından, oyun, geleneksel satrançla aynı biçimde
oynanır. Ayrıntılandırılırsa, taşlar ve piyonlar bilindiği gibi hareket eder, ve her iki oyuncunun da amacı, rakiplerinin şahını mat etmektir.
F.2 Başlangıç konumuna ilişkin kurallar
Satranç960‟ın başlangıç konumunu dizerken bazı koşulların yerine getirilmesi
gerekir. Beyaz piyonlar, geleneksel satrançtaki gibi ikinci yataya dizilirler. Geri kalan
tüm beyaz taşlar ise, aşağıda yer alan sınırlamalar hariç, birinci yataya gelişigüzel
olarak dizilirler:
a. şah iki kale arasında bir yere konur, ve
b. filler aksi renkli karelere yerleştirilir, ve
c. siyah taşlar beyazların tam karşısına aynı şekilde konur.
Başlangıç konumu, bir bilgisayar yazılımı ile, zar ya da para atılarak, kart çekilerek
ya da benzeri bir yol kullanılarak oyundan önce elde edilir.
F.3 Satranç960 rok kuralları
a. Bir Satranç960 oyununda her oyuncu, bir kez, şah ve kalenin ortak hamlesi
olarak rok yapabilir. Bununla birlikte, satranç960‟da şah ve kalenin başlangıç
konumları sıklıkla geleneksel satrançtan farklı olduğundan, bir kaç uyarlama yapmaya ihtiyaç duyulur.
b. Rokun yapılması
Satranç960‟da şah ve kalenin rok öncesi konumlarına bağlı olarak, rok
hamlesi aşağıdaki dört yöntemden biri kullanılarak gerçekleştirilir:
1. çift hamle roku: Bir hamlede şah ve kalenin hareket ettirilmesidir,
ya da
2. yerdeğiştirme roku: şah ve bir kalenin yerlerinin değiştirilmesidir,
ya da
3. şah roku: Yalnızca şahın hareket etmesiyle yapılır, ya da
4. kale roku: Yalnızca kalenin hareket etmesiyle yapılır.
Tavsiyeler
Rok yapılırken şahın önce gideceği karenin yanındaki tahta dışındaki yere konması, kalenin başlangıç pozisyonundan son konumuna hareket ettirilmesi ve bunun ardından şahın nihai karesine yerleştirilmesi tavsiye edilir (hamle icra edilirken).
Roktan sonra, şah ve kalenin nihai konumu, geleneksel satrançtaki konumlarıyla tümüyle aynı olmalıdır.
Açıklama
Böylece, c-kanadı roktan (geleneksel satrançta Büyük Rok olarak bilinen ve 0-0 simgesiyle gösterilen)sonra şah, c-karesinde(Beyaz için c1, siyah için c8) ve kale d-karesinde (beyaz için d1, siyah için d8) olacaktır. G-kanadı roktan(geleneksel satrançta Küçük Rok olarak bilinen ve 0-0 simgesiyle gösterilen) sonra şah, g-karesinde (Beyaz için g1, siyah için g8) ve kale f-karesinde (beyaz için f1, siyah için f8) olacaktır.
Notlar
Yanlış anlamaların önüne geçmek için roktan önce „rok yapıyorum‟ bildiriminde bulunmak yararlı olabilir.
Bazı başlangıç konumlarında, şah ya da kale(fakat ikisi birden değil) rok sırasında hareket etmez.
Bazı başlangıç konumlarında, rok ilk hamle olacak kadar erken gerçekleşebilir.
Şahın ve kalenin, başlangıç ve bitiş kareleri arasındaki tüm kareler(nihai kareler de dahil) boş olmalıdır-şah ve rok yapılan kale hariç.
Bazı başlangıç konumlarında, geleneksel satrançta boş olması gereken kareler dolu olarak kalabilir. Örneğin, c-kanadı roktan sonra(0-0-0) a, b ve/veya e kareleri dolu; g-kanadı roktan(0-0) sonra da e ve/veya h dolu kalabilir.
Ek G. Hızlıoyun Bitişleri
G.1 ‘Hızlıoyun Bitişi‟, tüm ya da kalan hamlelerin sınırlı bir zamanda tamamlanmasını gerektiren, oyunun bir aşamasıdır.
G.2 Yarışmanın başlamasından önce bu Ek‟in uygulanıp uygulanmayacağı duyurulmalıdır.
G.3. Bu ek, sadece ilave süre verilmeyen(eklemeli ya da ertelemeli) standart ve hızlı satranç oyunlarına uygulanır, yıldırım oyunlarına uygulanmaz.
G.4 Hamlede olan oyuncunun saatinde iki dakikadan az zamanı kalmışken, bu oyuncu, her iki oyuncu için de geçerli olacak beş saniyelik ek süre(hamlebaşına eklemeli ya da ertelemeli olarak) isteyebilir (mümkünse). Saatler sözü edilen ek süreyi verecek şekilde ayarlanır; rakip oyuncu ilave iki dakika ile ödüllendirilir ve oyun devam eder.
G.5 Şayet Madde G.4 uygulanmıyor ve hamlede olan oyuncunun saatinde iki dakikadan
az zamanı kalmışsa, bayrağı düşmeden önce berabere savında bulunabilir. Hakemi çağıracak ve saati durdurabilecektir. (bkz. Madde 6.12.b) Oyuncu, oyunun normal yollarla kazanılamayacağı ya da rakibinin normal yollarla oyunu kazanmak için çaba harcamadığı temelinde bir sav öne sürebilir.
Eğer hakem rakibin oyunu normal yollarla kazanmak için çaba göstermediğini veya oyunun normal yollarla kazanılamayacağını onaylarsa, berabere ilan edecektir. Yoksa kararını erteleyecek veya savı reddedecektir.
Eğer hakem kararını ertelemişse, rakibe iki dakika zaman ekleyebilir ve oyun
olanaklı ise bir hakem gözetiminde devam edecektir. Hakem oyunun nihai sonucunu daha sonra ya da bayraklardan biri düştükten sonra olabildiğince çabuk ilan edecektir. Hakem, oyunun normal yollardan kazanılmayacağına veya rakibinin kazanmak için yeterli çaba göstermediğine karar verirse berabere ilan edecektir.
Eğer hakem savı reddetmişse, rakibe iki dakika süre ekleyecektir.
G.6 Yarışma bir hakem tarafından yönetilmiyorsa aşağıdakiler uygulanır:
a. Saatinde iki dakikadan az bir zamanı kalan bir oyuncu, bayrağı düşmeden önce berabere savı ileri sürebilir. Bu, oyunu sonlandırır.
Oyuncunun savı şu temellere dayanabilir:
(1) rakibin normal yollarla kazanamayacağı, ve/veya
(2) rakip oyuncunun oyunu normal yollarla kazanmak için gayret göstermediği.
(1)‟da oyuncu son konumu yazmalı ve rakibi de doğrulamalıdır.
(2)‟de ise oyuncu son konumu yazmalı ve son konuma dek tutulmuş ve oyun kesilmeden önce tamamlanmış olan notasyon kağıdını teslim etmelidir. Rakip hem son konumu, hem de notasyon kağıdını doğrulamalıdır.
Sav, görevlendirilen bir hakeme iletilecektir.
FIDE Satranç Kuralları’nda geçen terimler sözlüğü
Terimlerin arkasından gelen numara, terimin Kurallar‟da ilk ortaya çıktığı maddeyi gösterir.
adjourn(ertelenmiş oyun): 8.1. Bir oturumda tamamlanmayıp, geçici olarak ara verilen ve sonraki bir zamanda devam eden oyunlar için kullanılır. algeabric notation(cebrik notasyon): 8.1. Sekize sekizlik bir tahtada a‟dan h‟ye kadar olan harfleri ve bir‟den sekiz‟e kadar olan sayıları kullanarak gerçekleştirilen hamle yazımı. analyse(analiz): 11.3. Bir ya da fazla oyuncunun bir tahta üzerinde hamleler yaparak en iyi devam yolunu bulmaya çalışmaları. appeal(itiraz): 11.10. Normal olarak bir oyuncunun, hakemin ya da organizatörün vermiş olduğu karara itiraz hakkı vardır. arbiter(hakem): Önsöz. Bir yarışmanın kurallara uygun olarak gerçekleştirilmesinden sorumlu kişi(ler). arbiter’s discretion(hakemin takdiri): Kurallar‟ın 39 yerinde hakemin değerlendirmesini kullanması gerektiğine değinilmiştir. assistant(yardımcı): 8.1. Bir yarışmanın akışını çeşitli yollarla kolaylaştıran kişi. attack(tehdit): Oyuncunun taşı, bir karedeki rakip taşı alabiliyorsa; o taşın, o rakip taşı tehdit altında tuttuğu söylenir. black(siyah): 2.1. 1. Renkleri koyu olan 16 taşa ve 32 kareye siyah denir. Ya da 2. Büyük harfle başladığında siyah taşlarla oynayan oyuncuyu gösterir. blitz(yıldırım): B. Oyuncu başına verilen düşünme süresinin on dakika ve altında olduğu oyun türü. board(tahta): 2.4. Satranç Tahtası‟nın kısa söylenişi.
Bronstein mode: 6.3b. Bakınız delay.
capture(taş alma): 3.1. Bir taşın rakip bir taşın bulunduğu kareye giderek o rakip taşı tahta dışına çıkarması. Ayrıca 3.7.d‟ye bakınız. Hamle yazımında: x. castling(rok): 3.8.b. Şahın kalelerinden birine doğru yapmış olduğu hareket. Yazımda 0-0 küçük rok(şah tarafına), 0-0-0 büyük rok(vezir tarafına).
cellphone: Cep telefonu.
check(şah çekilmesi): 3.9. Şahın bir ya da fazla rakip taşın tehdidi altında olması. Yazımda + ile gösterilir.
checkmate(mat): 1.2. Tehdit altındaki şahın bu durumdan kurtarılamaması. Yazımda ++ ya da # ile gösterilir.
chessboard(satranç tahtası): 1.1. Madde 2.1‟de tarif edilen sekiz çarpı sekiz kareden oluşan alan. chessclock(satranç saati): 6.1. Birbiriyle ilişkilendirilmiş çift göstergeli saat.
chess set(satranç taşları): Satranç tahtasındaki otuziki taş.
Chess960(satranç960): Son sıradaki taşların farklı 960 şekilde yerleştirilebildiği bir satranç türü.
claim(sav/talep): 6.8. Oyuncunun kimi farklı koşullarda hakeme bir sav sunmasının, bir talepde bulunmasının önü açıktır. clock(saat): 6.1 Çift zaman göstergesinden birisi.
completed move(tamamlanmış hamle): 6.2a. Oyuncunun hamlesini yapması ve ardından saatine basması. contiguous area(komşu alan): 12.8. Oyun sahasına bitişik ancak tam anlamıyla onun parçası olmayan bölge. Örneğin, seyirciler için düzenlenmiş alanlar.
cumulative (Fischer) mode (eklemeli sistem): 6.3b. Oyuncunun hamlesini yaptıktan sonra, ilave zaman alması(çoğunlukla otuz saniye). default time(hükmen kayıp süresi): 6.7. Oyuncunun hükmen kaybetmeden geç kalabildiği belirli süre.
delay (Bronstein) mode(ertelemeli sistem): 6.3b. Her iki oyuncuya bir “ana düşünme süresi” verilir. Bunun yanı sıra her oyuncu hamle yaptıkça bir “sabit ek süre” alır. Ana süreden geri sayım, ancak sabit ek süre bittiğinde, başlar. Oyuncunun sabit ek süre bitmeden saatine basması durumunda ana süre değişmez, sabit ek sürenin ne kadarının kullanılmış olduğu önemli değildir. demonstration board(gösterim tahtası): 6.13. Oynanan oyunların gösterildiği düşey tahta. diagonal(çapraz): 2.4. Tahtanın bir kenarından ona bitişik diğer kenara uzanan aynı renkli karelerden oluşan düz hat. disability(engellilik): 6.2e. Kişiyi satranç aktivitelerinin bazılarını yürütmekten kısmen ya da tümüyle alıkoyan fiziksel ya da zihinsel kısıtlılık hali. draw(berabere): 5.2. Hiçbir taraf kazanamadığında oyunun sonuçlanma şekli. draw offer(berabere teklifi): 9.1.b. Oyuncunun rakibine berabere teklifi sunabilme hali.
Notasyon kağıdında (=) simgesiyle gösterilir.
en passant(geçerken alma): 3.7.d. Açıklama için ilgili maddeye bakınız. Yazımda: e.p. exchange(değiş tokuş/takas): 1. 3.7.e. Piyonun terfi yoluyla başka bir taş haline gelmesi. Ya da 2. Oyuncunun rakip bir taşı alırken aynı değerde olan kendi taşını kaybetmesi. 3. Bir oyuncu kalesini kaybederken diğerinin fil ya da at kaybetmesi(kalite kaybı/kazancı/fedası tabirleri de sıklıkla kullanılır). explanation(açıklama): 11.9. Oyuncuya bir Kural‟ın açıklamasını isteme hakkı tanınmıştır. fair play(adil oyun): 12.2.a. Hakemce Kurallara tümüyle uyulmasının sağlandığı adil oyun ortamı. file(dikey): 2.4. Satranç tahtasındaki sekiz karelik düşey hatlardan biri.
Fischer mode: Bakınız cumulative mode.
flag(bayrak): 6.1. Bir zaman peryodunun sona erdiğini gösteren düzenek.
flag-fall(bayrak düşmesi): 6.1. Oyuncuya tanınan düşünme süresinin tükenmesi. forfeit(hak kaybı/hükmen): 4.8. 1. Bir savda bulunma ya da hamle yapma hakkını yitirme. Ya da 2. Kuralları ihlal nedeniyle oyunu kaybetme.
handicap: Bakınız disability.
I adjust: Bakınız J’adoube.
illegal(geçersiz/kuraldışı): 3.10.a. Satranç Kuralları‟na göre yapılması ya da varolması olanaksız konum ya da hamle. impairment: Bakınız disability.
increment(ek süre): 6.1. Oyunculara her hamle başına önceden verilen zaman miktarı(2 saniyeden 60 saniyeye kadar). Eklemeli ya da ertelemeli olarak verilebilir.
intervene(karışma/müdahil olma): 12.7. Birisinin yaşanmakta olan bir sürece etkide bulunması.
j’adoube(düzeltiyorum): 4.2. Oyuncunun oynama niyeti olmaksızın bir taşı düzeltme isteğini dile getirmesi.
kingside(şah kanadı): 3.8.a. Oyunun başlangıcında şahın bulunduğu yarı yatay. legal move(geçerli hamle): Bakınız Madde 3.10.a.
made(yapılmış/oynanmış hamle): 1.1. Bir taşın yeni karesine götürülüp elden bırakılması
ve/veya bu karede bulunan rakip taşın tahtadan çıkarılması ile hamle „yapılmış‟ olur.
Mate(mat): Şah-matın(checkmate) kısaltması.
minor piece(hafif taş): Fil ya da at. mobile phone: 11.3.b. Bakınız cellphone.
monitor(ekran): 6.13. Tahtadaki konumu gösteren elektronik cihaz.
move(hamle): 1.1. 1. 90 dakikada 40 hamle söyleyişi, her iki oyuncunun 40 hamle yapması gerektiği anlamına gelir. Ya da 2. hamlede olmak, hamle yapma hakkı ve sırasının o oyuncuda olduğuna işaret eder. Ya da 3. Beyazın en iyi hamlesi, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun başka anlamlı bir hamlesinin bulunmadığını gösterir. move-counter(hamle sayacı): 6.10.b. Oyuncuların satranç saatine kaç kez basmış olduklarını kaydeden düzenek. normal means(normal olarak): G.5. Olumlu bir tutumla kazanç için çaba harcamak; ya da, rakibin bayrağının düşmesini ummanın ötesinde, tahta üzerinde kazanma şansı içeren anlamlı bir konuma sahip olmak. organiser(düzenleyici): 8.3. Bir yarışmanın genel formatından, yarışma alanı, tarihler, ödüller, davetler ve benzeri konulardan sorumlu kişi. over-the-board(tahta üzerindeki): Giriş. Bu kurallar yalnızca tahta üzerinde oynanan satranç oyunları için düzenlenmiştir; internet, yazışmalı ve benzeri alt türler kapsam dışıdır.
penalties(cezalar): 12.3. Hakem Madde 12.9‟da listelenmiş cezaları ağırlığı artan bir biçimde uygulayabilir. piece(taş): 2. 1. Tahtadaki otuziki figürden biri. Ya da 2. Vezir, kale, at ve filin ortak adı. playing area(oyun sahası): 11.2. Bir yarışmanın oyunlarının oynandığı yer.
playing venue(oyun salonu/bölgesi): 11.2. Oyun sırasında sadece oyuncuların girebildikleri alan.
points(puanlar): 10. Normalde bir oyuncu kazanç için bir, berabere için yarım, kayıp için sıfır puan alır. Bir seçenek de kazanca 3, berabereye 1, kayıba 0‟dır.
press the clock(saate basmak): 6.2.a Oyuncunun bir buton ya da kola basarak kendi saatini durdurup rakibinin saatini çalıştırması eylemi.
promotion(terfi): 3.7.e. Sonuncu yataya ulaşan bir piyonun kendisiyle aynı renkte vezir, kale, fil veya at ile değiştirilmesi.
queen(vezir): Piyonun vezir olması dendiğinde o piyonun vezire terfi ettirildiği anlaşılır. queenside(vezir kanadı): 3.8.a. Oyunun başlangıcında vezirin bulunduğu yarı yatay.
quickplay finish(hızlıoyun bitişi): G. Oyuncunun sınırsız sayıda hamleyi sınırlı bir zamanda yapmak durumunda olduğu oyunun(oyun türünün) son aşaması. rank(yatay): 2.4. Satranç tahtasındaki sekiz karelik ufki hatlardan biri.
rapidplay(hızlı satranç): A. Oyuncu başına verilen düşünme süresinin on dakikadan çok, altmış dakikadan az olduğu oyun.
repetition(tekrar): 5.2.d. 1. Bir oyuncu üç kez aynı konum oluştuğunda berabere savında bulunabilir. 2. Aynı pozisyon beş kez oluşursa oyun beraberedir.
resigns(terk): 5.1.b. Oyuncunun mat oluncaya kadar oynamak yerine oyunu bırakması.
rest rooms(tuvaletler): 11.2. Tuvaletler, aynı zamanda Dünya Şampiyonası‟nda oyuncuların dinlenmesi için düzenlenmiş odalar.
result(sonuç): 8.7. Genellikle sonuçlar 1-0, 0-1, ½-½ biçimindedir. Bazı istisnai koşullarda her iki oyuncu da kaybedebilir(Madde 11.8), ya da biri ½ iken diğeri 0‟dır. Oynanmamış oyunlar +/-(Beyaz hükmen kazanmış), -/+ (Siyah hükmen kazanmış) ya da -/- (iki oyuncu da hükmen kaybetmiş) biçiminde gösterilir.
rules of the competition(yarışma kuralları/yönerge): 6.7. Kurallar pek çok noktada seçenekler içerir. Yönerge bunlardan hangilerinin seçilmiş olduğunu bildirmelidir. sealed move(gizli hamle): E. Ertelenen oyunlarda oyuncu sonraki hamlesini bir zarf içinde saklar.
scoresheet(notasyon kağıdı): 8.1. Hamleleri yazmak için uygun şekilde düzenlenmiş kağıt; elektronik de olabilir. screen(ekran): 6.13. Tahtadaki konumu gösteren elekronik cihaz. spectators(seyirciler): 11.4. Hakem ve oyuncuların dışında kalan kişiler. Bu tanıma oyununu bitirmiş oyuncular da dahildir. standart play(standart oyun): G3. Oyuncu başına en az 60 dakika düşünme süresi verilen oyun. stalemate(pat): 5.2.a. Şahı tehdit altında olmayan bir oyuncunun yapabileceği geçerli bir hamle olmaması hali. square of promotion(terfi karesi): 3.7.e. Son sıraya ulaştığında piyonun terfi ettiği kare. supervise(idare): 12.2.e Kontrol ve denetim. time control(zaman kontrolü): 1. Oyuncuya tahsis edilen zamana ilişkin düzenleme. Örneğin, 40 hamle için 90 dakika, geri kalan tüm hamleler için 30 dakika ve ilk hamleden başlayarak, hamle başına 30 saniye ekleme. Ya da 2. Örneğin, oyuncunun 40 hamleyi 90 dakikadan az bir zamanda tamamladığı bir durumda “zaman kontrolünü geçti” denir.
time period(zaman periyodu): 8.6. Oyuncuların belirli bir zamanda belirli sayıda hamleyi(ya da tüm hamleleri) yapmak durumunda oldukları oyunun bir aşaması. touch move(dokunulan taş): 4.3. Oyuncu bir taşa oynamak niyetiyle dokunmuşsa onu oynamakla yükümlüdür. vertical(düşey): 2.4. Bakınız file. white(beyaz): 2.2. 1. Açık renkli 16 taş ve 32 kareye beyaz denir. Ya da 2. Büyük harfle başladığında açık renkli taşlarla oynayan oyuncuyu gösterir. zero tolerance(sıfır dakika): 6.7.b. Oyuncunun satranç tahtası başına tur başlamadan önce gelme zorunluluğu.
50-move rule(elli hamle kuralı): 5.2.e. Oyuncu, son elli hamlenin hiçbir taş alınmadan ve hiçbir piyon sürülmeden tamamlanmış olduğuna dayanarak berabere savında bulunabilir. 75-move rule(yetmişbeş hamle kuralı): 9.6.b. Son 75 hamle içinde hiçbir oyuncu piyon sürmemiş ve taş almamış ise oyun beraberedir.